सुस्ताएको नेपाली फुटबल कसरि व्युतेला?

भारत नेपाली फुटबलकै हाराहारिको टोली भए पनि हाल भारत एसियाकै उदयमान टिम बन्ने तिर लम्किरहेको छ। विशेष गरेर ISLबाट विश्व फुटबलकै ध्यान आकर्षित गरि फुटबलमा राम्रो छलाङ मारेको छ।नेपाल भारतलाइ हराउन सक्ने टोली भए पनि भारत चै नेपालसँग हार्ने टोली होइन।

नेपालले घोषणा गरेको टिममा सबै पुरानै अनुहारको बाहुल्यता छ,नयाँ अनुहारमा पनि खास उत्साह जाँगर र जोसको अभाव छ,उमेर घटि भएर मात्रै हैन मानसिक रुपमा कुनै कोहि खेलाडि पनि हाल अन्तराष्ट्रिय खेल खेल्न तयार देखिन्नन,एन्फाको कमजोर व्यवस्थापन,लामो समय देखिको कमजोर प्रदर्शन,गोलको अभाव,एन्फामा भएको भ्रष्टचार काण्डले खेलाडि पुरै मानसिक रुपमा कमजोर अवस्थामा छन। जोस जाँगर जति सबै किनारा लागेका छन। टिममा परिहालियो खेल्दिनै पर्यो, जित्ने आखिर हैन भन्ने तिरै मानसिकता गएको पाइन्छ।दर्शकको त झन मानसिक विचलनको कुरै नगरौ, अब दर्शक पनि नेपालको जित,नेपाली स्ट्राइकरले गोल गर्लान भन्ने विश्वास लिनै छाडि सकेका छन। पछिल्लो समय नेपाली क्रिकेटको छलाङले फुटबललाइ ओझेलमा पारेको छ त्यसको एक मात्र कारण क्रिकेटको सफलता नभइ फुटबलको असफलता हो । फुटबल खेलको राजा हो,नेपालमा यसको क्रेज निकै दमदार छ,राष्ट्रिय टिमको खेलमा दर्शक टिकट पाउन निकै दुख गर्न गर्छन तर त्यसलाइ नेपाटि टिमले न्याय दिन सकेको छैन, आँखा भरि आसु पारेर नेपाली दर्शक फर्किन वाध्य छन, यसको अन्य नेपालको जितबाट मात्र सम्भव छ जुन नेपाली टिमले दिन सकेको छैन।

नवयुग श्रेष्ठ टिममा परेका छन,उनी निकै राम्रा फिनीसर हुन। विमल घर्तिमगरको जोस अहिले खै कता रुमलिएकोछ उनको उपस्थिति पनि खास दमदार छैन।टिम वर्क, पास र बल होल्ड कुन चराको नाम नेपाली टिममा अत्तो पत्तो छैन।कोच के गरेर बस्छन त्यो कसैलाइ मतलब छैन,उनी नेपाली टिम सपार्न आएका हुन या विगार्न आएका हुन त्यो पनि सबै वेखबर छन।

आसन्न भारत विरुद्धको खेलका लागि नेपाली टिमको घोषणा भएको छ तर यसको लहर सुन्य प्राय छ।किनकि अपेक्षा ज्यादै कम छ।दर्शकमात्र हैन खेलाडि,कोच र व्यवस्थापनमा पनि कमजोर मानसिकता छ। के कसरी नेपाली फुटबललाइ व्यूताउने?यो जिम्मेवारि लिएर बसेको एन्फा किन निर्लज्ज भएर बसेको छ?के अब फुटबल मरेकै हो? यसमा खेलाडि व्यवस्थापन कोच कप्तानको नैतिक जिम्मेवारि के सबै विष्लेषण भएर नेपाली फुटबलको पनःसंरचना हुनु अत्यावश्यक छ।ज्याकको भुमिका उति दमदार नभएकै हो,कप्तानको लाचारिपनलाइ कहिले सम्म सहने?गणेशको हैकमवाद र घुसखोरिको अन्त्य कहिले?नातावाद कृपावाद नेपाली फुटबलको कमजोरि कहिले सम्म?यस बारे बृहद बहस नभइ नेपाली फुटबलले गति लिन सक्दैन।

लिसिसट्राटा

करिब 2500 बर्ष अगाडि ग्रिक नाटककार एरिस्टोफेन्सले लेखेका थिए नाटक लिसिसट्राटा । जसमा लिसिसट्राटा ले जारि पेलेपोनेजियन युद्ध रोकि शान्ति सन्धी गराउनका लागि युद्धरत समग्र ग्रिक लोग्नेमान्छेलाइ दबाब दिन यौन हडतालको योजना बनाउछिन। सम्पुर्ण ग्रिक तथा पेलेपोनका महिलालाइ एककृत गरि नारिको यौवनिक गुणमा ठुलो शक्ति भएको र यदि सबै मिलेर शान्ति सन्धी रोक्न यदि आफ्ना आफ्ना श्रीमान नमानेमा उनीहरुसंग यौवन सम्पर्क नगर्ने भने लहर चलाएकि थिइन। ग्रिक इतिहाँसमा लेखिएको यो सबै भन्दा चाखलाग्दो र निकै अर्थ राख्ने यो घटना आजको युगमा पनि उत्तिकै चर्चा योग्य र चाखलाग्दो विषय छ।

कसले नकार्न सक्छ नारिको यौवन सक्तिको? पुरुषका धरै सोचाइ भोगाइ लाइ प्रभाव पार्न सक्ने,पुरुषलाइ उकास्न र ओराल्न सक्ने ठुलो शक्ति हो। एक अर्काको सहभागिता विना अपुर्ण हुने भएकाले आज सम्म पनि नारि र पुरुषलाइ एक गराउने काम यौवनको हुदै आएको हामि सबैले अनुभव गरेकै हौ। र त्यसले मानव जिवनका धेरै सुक्ष्म कुरामा प्रभाव पार्छ । पुरुष दिनभर नारिको मालिक झै भएर व्यवहार गर्छ तर रातमा उसको मालिक नारि हुन्छे,मतलब रातमा नारिले भनेको चल्छ,पुरुष लाचार हुन्छ। के यौवनको लिसिस्ट्राटाले आज भन्दा 2500 बर्ष अगाडि गरेको योनीवादि क्रान्ति नयाँ रुपमा,नयां तरिकाले अहिले पनि जारि छ। एक सुन्दर युवतीको स्पर्षको लागि पुरुष जातिको जति चाहाना हुन्छ, वा भनौ जसरि प्रस्फुटन हुन्छ के नारिको पनि कोहि पुरुष प्रतिको आकर्षण त्यसरि नै हुन्छ? म चै त्यसरि भन्न सक्दिन। सिधा बुझ्ने गरि भन्नु पर्दा यौवनको मिलनमा केटाले आफु सानो भएरै नारि सामु लम्कने सिद्धान्त प्राकृतिक/पौराणिक हो।

कति पुस्तक भन्दा के पढियो महत्वपुर्ण ।

कक्षा १० र प्लस २ पढ्दा पुस्तक प्रेम खुब  थियो।सामान्यज्ञान,कथा,उपन्यास पठन गर्दा घडिको सुइत पङ्खा घुमेझै लाग्थ्यो। भन्नै पर्दा खगेन्द्र संगौलाको जुनकिरिको संगित,विपीको तिनघुम्ती,बा आमा र छोरा,धारावासिको झोला कथाले ममा पुस्तक प्रेम जगाएको हो। करियर र जागिरका लागि पछिल्लो समय पेशागत जिवनसँग सम्वन्धीत पुस्तक पढ्ने क्रमले तिब्रता लिदा उपन्यास,कथा,कविता पढ्ने क्रम अलि रोकिएको अवस्था थियो तर अहिले म फेरि तिनै पुस्तकमा फर्किएको छु।
पुस्तक कति पढियो भन्दा पनि के पढियो भन्ने कुराले निक्कै अर्थ राख्दो रैछ र समय/व्यक्तिको उमेरको त्यसमा विषेश सम्बन्ध पनि हुदो रैछ। अश्लीललै सहि कुनै उमेर थियो यौन जन्य उपन्यास लुकि लुकि पढ्दा त्यसको आनन्द चामत्कारिक थियो। विस्तारै उमेर पढ्यो, दृश्टिकोण बद्लियो रुचि विद्यालयका पाठ्यपुस्तक भन्दा सामान्यज्ञान,कथा, कविता,उपन्यासमा गयो। एकल जिवन बाँचिरेकोलाइ सयौ पात्रका जिवन देखियो,बुझियो,जिन्दगिका आयामाबारे सोच्ने अवसर मिल्यो। एक जिन्दगि जिएर सयौ जिन्दगिको अनुभव लिन नसकिने रहेछर? हो पुस्तकले हामिलाइ त्यो अवसर दिन्छ।

खास म अंग्रेजी साहित्यको विद्यार्थी हुँ तर लाज नमानि भन्नु पर्छ मैले आज सम्म ध्यान दिएर अंग्रेजी उपन्यास पढेको औलामा गन्ने जति होलान।जति पाठ्यक्रमका थिए त्यति पनि गेसपेपर र गाइडको सहारामा पढियो,कतिमा ८० नम्बर समेत ल्याइयो तर पुस्तकको कभर समेत याद रहेन। परिक्षामा पास हुनकै लागि पढियो,साहित्यको आनन्द खास थाहै भएन। खै अंग्रेजी साहित्यमा बग्न नसक्यो हो या इच्छशक्तिले हो मलाइ अंग्रेजी साहित्यले लत बसाएन। मेरो अंग्रेजी औषत भन्दा माथि नभएर पनि हुन सक्छ। मलाइ मात्रै यस्तो अनुभव होकि केहो त्यो चै थाहा भएन।खास पुस्तकले के दिन्छ भन्ने कुरा वेला बेलामा बहसको विषय बन्दै आएको छ।त्यसको लागि पाठकको उदेश्य अनुसार फरक रहन्छ।उपन्यास,कथा,कविता आन्नदका स्रोत हुन तर आनन्दमै सिमित राख्नु हुदैन /रहदैन। पुस्तकबाट ज्ञान लिनु असिमित हुन्छ पाठकले असिमित विच आफ्नो क्षमताले भ्याएसम्म लिन सक्छ।निवन्ध/यात्रा संस्मरण,नियात्रा,डाएरि पनि पाठकका रोजाइमा पर्दछन किनकि सबैका रोजाइ भोगाइ गर्ने यि अनुपन माध्यम हुन।
जव म दश कक्षामा पढ्दथे विद्यालयको पुस्तकालयबाट हप्तामा कम्तीमा दुइ वटा पुस्तक झिकिन्थ्यो धरै जसो उपन्यास र कथा हुन्थे। ४/५ को समुह थियो हामि साथिहरुको। सबैले एक बर्षको ५ वटा पुस्तक किन्थ्यौ। जम्मा २० वटा जति पुस्तक भए पछि आलो पालो एक बर्षलाइ बढ्न भ्याइ नभ्याइ हुन्थ्यो। तरुनी खेती,पागल बस्ती, खैरेनीघाट,तीनघुम्ती,बाबु आमा र छोरा,घुम्नेमेच माथि अन्थो मान्छे,शिरिषको फुल,रुपमती, बसाइ,मुनामदन, मोदिआइन,दोषि चश्मा,जंग बहादुर मैले स्कुल वेलामै पढेको हुँ। रेडियो कार्यक्रम श्रतिसम्बेगका कुनै पनि श्रंखला मैले छुटाइन/छुटाएको छैन।समायानुकुल पुस्तकका स्वरुप परिवर्तन हुदै गएका छन।अडियो पुस्तकलाइ नेपालमा चलाउने श्रेय म अच्युत घिमिरेलाइ दिन्छु।उहाँको स्वरमै जादु छ, असल पुस्तक उहाँको वाचनमा झन असल हुन्छ भने पुस्तकका अक्षरमा बाचको जादु मिसिदाको आनन्द अनुभव श्रुतिसम्वेगका श्रोतालाइ थाहै होला। अहिले पिडिएफ र अन्य इन्टरनेटबाट पुस्तकमा पाठकको पहुँच बढेको छ।यसलाइ पनि फाइदैको रुपमा लिनु पर्छ तर वितरकले सर्जकको पसिनाको अवमुल्यन चै गर्नु हुन्न।कसैले सुन्दाहुन,कसैले,पाना पढ्दाहुन,कसैले स्क्रिनमा पाना पल्टाउदा हुन,यि कुरा ब्यक्तिका बानिमा भर पर्छन तर त्यसबाट लिन सक्ने ज्ञान हुनु चै खुवी हो।

पारिजातको शिरिषको फुल सबै भन्दा पढि दोहोर्याएर पढेको पुस्तक हो। कति पय हरफ/अनुच्छेद मलाइ कन्ठस्तै पनि छन।अक्षरको जादु कस्तो हुन्छ भन्ने कुरा शिरिषको फुल पढेपछि थाहा पाए। खगेन्द्र संगौलाको जुनकिरिको संगित मेरो सोचाइ मै प्रभाव पारेको पुस्तक हो। भाषाको आनन्द त छदै छ।हाम्रो देशको परिवेश बुझ्न यो पुस्तकले मलाइ निकै सहयोग गर्यो। तरुनि खेती साहित्यले कसरि परिवेशलाइ जनाउनु पर्छ,कथा भन्नु मात्रै साहित्य हैन रैछ,कसरि कथा भन्ने भन्ने कुरा पो महत्वपुर्ण रैछ भन्ने कुरा बुझाउने पुस्तक हो। मेरो मन पर्ने सुचीमा अग्रपंतिमै आउछ। सुरुभक्तका भाषा र व्यक्त गर्ने तरिका निकै अलग छ।तरुनी खेती,पागल बस्ती,चुली मेरा रोजाइका पुस्तक हुन। पुस्तकका कुराले मलाइ

बास्तम्मा अहिलेको समयमा पुस्तक प्रेम हुनु अलिक गर्हो पनि भयो। हुनुत म भर्खर २६ बर्षको भए म त्यति पुरानो मान्छे हैन तर जव म १७/१८ बर्षको थिए त्यति बेला अहिलेको जस्तो फेसबुक,मोबायल र अन्य विद्युतिय सामाग्रि थिएनन। समय कटाउने माध्यम पुस्तक हुनथ्यो तर अहिले यि सबै झिलीमिली विच पुस्तकलाइ दिने समय कम भएको छ। विद्युतिय पहुचले हाम्रो मन मस्तिस्कलाइ खिचेको छ।पुस्तक पढ्नलाइ वत्ती नै जानु पर्ने स्थिति पनि सिर्जना भएको छ।यसको म पनि एक अनुभवि हुँ। तर समय त निकै भर्टाइल पो भयो अहिले।

अब म लेखक नभए पनि अलिकति लेखका कुरा गर्छु।लेखकहरु पुर्णकालीन लेखक भएका छन। जसले लेखेरै वाँच्छन।पहिलाका लेखक बाँचेर लेख्थे।हामि भन्छौ नि समयले कोल्टे फेरेको छ, यहि त हो नी।यो खुसिको कुरा हो। लेखक बढेका छन,पुस्तक बढेका छन,पाठक बढेका छन तर त्यो बढाइमा गुणस्तरिता बढ्यो कि बढेन भन्ने सवाल छ।त्यसमा मेरो भन्नु यति मात्र छ,यो साउनको भेल नहोस,सदावहार कर्णाली नदि झै होस,निश्चल होस।

सक्रिय खेल जिवन र सन्यासको दुरिको फ्रस्ट्रेसनमा विनोद दास

विनोद दासमा र हामिमा पनि एक किसिमको फ्रस्ट्रेशन छ कि उनको सक्रिय खेल जिवन र सन्यासको विचको दुरि बढि भयो। चोटपटकको समस्या एकातिर नयाँ नयाँ प्रतिभाको आगमनले उनको खेलजिवन किनारातिर धकेलिदै गयो।उनी देशको क्रिकेटको विजारोपण गरि मलजल हुर्काए बढाए तर निर्णायक उपलब्धीको हिस्सेदार हुन सकेनन । सायद उनलाइ सहि समयको पर्खदा पर्खदा थकित भएको महसुस भएको हुदो हो तर समय उनले सोचे जस्तो आउदै आएन। पुबुदुको रेखदेखमा नेपाली क्रिकेटको सफलता लोभलाग्दो रह्यो तर विचैमा कतै रुपलिए झै, विच्किए झै वा उपेक्षित झै उनी प्रतक्ष क्रिकेटबाट ओझेलिए। यसलाइ सहज रुपमा लिएर निर्धक्क रुपमा नेपाली क्रिकेट कै बारेमा उनले सोचि रहे । कहिले टिमको प्रशिक्षकको रुपमा वा व्यवस्थापकको रुपमा। 

पुबुदको आगमनसँगै उनको नेपाली टिममा स्थान रहेन । तर पुवुदु कुनै प्रतिभालाइ पनि उम्कन नदिने व्यक्ति हुन। बाघ कराउनु र बाख्रो हराउनु एकै पटक मात्रै भएको हो। जव नेपाली क्रिकेटले एक नयाँ अध्याय पायो त्यहि अध्यायमा अघिल्लो अध्यायको हिरो छायाँमा पर्यो। उनले खेलाडि जीवनबाट अलगिने सोचेको धरै अघि जस्तो लाग्छ तर त्यत्रो १५ बर्ष क्रिकेट खेले त्यसको विदाइ अलिक स्मरणिय बनाउने समयको पर्खाइमा उनी थिए। उनको नेपाली क्रिकेटमा प्रभाव राम्रो रहदा समय आइसकेको थिएन। जव अहिले समय आयो तव उनको खेलाडिको रुपमा प्रभाव राम्रो छैन। सायद मनमा एक किसिमको फ्रस्ट्रेसन उनमा स्पष्ट देखिएको छ। विनोद एक असल क्रिकेटर मात्रै हैनन एक असल ब्यक्ति पनि हुन।उनको एटिच्युट सदा आफु टिमबाट वाहिर रहदा पनि नेपाली क्रिकेटको विकासमा रह्यो।र मेरा लागि विनोदको ठुलो उपलब्धि पनि यहि हो। 

ठिकै छ,सबै कुराको समय आउछ। नेपाली एक महान हस्तीको विदाइको बेला आएको छ। उनलाइ धरै धरै सम्झने छौ।उनलाइ नेपाली क‍्रिकेटले के दियो त्यो उनले लेखा जोखा गरेका होलान वा भनौ नगरेका पनि होलान तर हामिले उनले नेपाली क्रिकेटमा दिएको योगदानलाइ विर्सिने छैनौ। मेरो अपेक्षा थियो उनी राष्ट्रिय टिममा पुनरागमन गर्ने छन र देशकै ठुलो उपलब्धीको हिस्सेदारको रुपमा उनलाइ विदाइ गर्न पाइने छ। तर केहि छैन विनोद विश्व क्रिकेटका महान हस्ती फिल ह्युज प्रतिको सम्मानको निम्ति खेल्ने छौ। त्यो क्षणमा तिमि सबै भन्दा भाग्यशाली खेलाडि हुनेछौ। उनको आत्माले भन्ने छ "विनोद धन्यवाद तिमिले मेरा लागि ब्याट र बल घुमायौ।"

अब विनोदबाट नेपाली क्रिकेटले के आशा गर्न सक्छ??निश्चयनै एक खेलाडिले निश्चित वा लगभग भनौ ३५ बर्ष पछि खेल जिवनलाइ अगाडि बढाउन सक्दैन। तर उसले खेल बाटै टाढा रहनु पर्छ भन्ने हैन। मेरो ठम्याइमा उनी एक राम्रो कमेन्टेर बन्न सक्छन वा हाल उनी सहायक प्रशिक्षकको जिम‍्मेवारि सम्हालिरहेका छन त्यसलाइ अझै परिस्कृत ढंगले अगाडि बढाउन सक्छन वा अम्पाइरिङ पनि एक राम्रो विकल्प हुन सक्छ । सायद उनको रुचि प्रशिक्षणमै छन उनी हाल एक खेलाडिका रुपमा अस्ताउन लागे पनि अन्य सयौ राम्रा खेलाडिको उत्पादक हुन सक्छन तर यसका लागि उनलाइ नेपाली क‍्रिकेट नेतृत्वले कसरि प्रयोग गर्छ त्यो महत्वपुर्ण छ।

राजनितिक कुसंस्कारःजनतामा फुट ल्याउने निति

एउटै पार्टिको भए मेचिको र महाँकालीको पनि एक अर्काको समर्थन र सहानुभुति राख्छन अनि फरक पार्टिको भए आफ्नै छिमेकि दाजुभाइसँग बोलचालै बन्द गर्ने परिपाटिले समाजलाइ विखण्डन तिर लग्दैछ। आफ्नो विचारमा स्पष्ट रहि अर्काको विचारलाइ सम्मान पुर्वक खण्डन गर्ने परिपाटि बसाल्नु आवाश्वयक छ। असल राजनितिको सुत्र यहि हो।

नेपाली राजनितिक नेताले आफ्ना कार्यकर्तालाइ कुसंस्कारै कुसंसाकार सिकाएका छन। नसिकाए त फेरि लाठि बोक्ने,टायर बाल्ने, रेलिङ भत्काउने कुरामा आउदैनन नि । माथिल्लो तहका नेता त राजनितिक विकृतिबाट ग्रसित छन नै स्थानिय तहका नेता तथा कार्यकर्ता त्यो भन्दा बढि ग्रसित भएको पाएको छु। गाँउ घरका चोरि डकैति भ्रष्टचार बलात्कारका मामिलामा अपराधि कुन पार्टिको हो भन्ने कुराले अर्थ राख्दै आएको छ। यति सम्मकि चोक चोकको चिया पसल समेत फलानो पार्टिका मान्छेको भन्ने अर्थ्याइन्छ। गाँउघर,छरछिमेकमा गर्नै पर्ने सरसहयोग अर्म पर्ममा पार्टिगत धारणाले जरो गाड्नुले नेपाली राजनितिमा यसका नेता/कार्यकर्तामा घटियाँ मानसिकतालाइ छर्लङ्ग पार्दछ।

राजनिति विकासको लागि हो। समग्र आफ्नो क्षेत्रको विकासका लागि आफ्नो पार्टिको सानो स्वार्थ त्याग्ने आँट जव सम्म नेता/कार्यकर्तामा रहदैन तव सम्म न त विकास हुन्छ न त राजनितिले स्वस्थ रुप लिन्छ। राम्रो लाइ राम्रो र नराम्रो लाइ नराम्रो भनेर मानिसका गुण दोष केलाउन नलागि जव फलानो पार्टिको र तिलानो पार्टिको भन्न तिर लागिन्छ तव त्यसले समाजमा विष रोपणको अवस्था सिर्जना गर्दछ र समाजबाट उखेल्न गार्हो पर्ने बृक्ष हुर्कदछ।

चिया पसल,चौतारि सहर बजारका बहस गर्ने ठाँउ हो।यहाँ रैति देखि राजाका गफ हुन्छन, पुरानो नेपाल देखि नयाँ नेपालको गफ हुन्छन। छलफल तथा वाद विवादबाट नयाँ नया सोच निस्कन्छन जुन फाइदा जनक कुरा हो। तर यसैबाट मानविय सम्बन्धमा प्रभाव पर्नु र व्यक्तिगत द्वयेस उत्पनन्न हुन राम्रो हैन।

शैलीमा नविनता,असफल प्रेम कहानिको डायरिःघामकिरि

मैले नयनराज पाण्डेको उलार पछि पढेको कृति यहि हो। लु पढ्ने समय अझै जुरेको छैन।उनको कृतिहरुमा समाजिक यथार्थता उत्रिन्छन,उनको शैलीको म प्रशंशक पनि हुँ।घामकिरिको पढाइले मलाइ बेग्लै स्वाद पस्केको छ।
असफल प्रेम कथाका डायरि झै लाग्छ मलाइ यो घामकिरि।पुस्तकमा छुट्याइएका च्याप्टरमा अलग अलग कथा छन ब्यथा छन। दोस्रो पटक पुस्तक पढ्दा जताबाट पनि पढ्न सकिन्छ। लेखन नै यस्तै खालको छ। कथामा गरिवि,सपना,अस्तव्यस्ता शहरमा सपनाको समाधि कसरि हुन्छन भनेर अलग अलग पात्र खडा गरि उपन्यासकारले एउटै सन्देशमा जोड दिएका छन "प्रेम सर्वव्यापि हो,यसको भोगाइमा उसको सामाजिक स्थितिले फरक पार्छ।"
नेपाली आख्यानमा यस प्रकारको शैलीले अर्कै स्वाद थपेको छ। यथार्थ झै लाग्ने पात्र,स्थान र घटाना यस पुस्तकमा उतारिएता पनि पाण्डेले आफ्नो कल्पनाशिलता र मौलिकता दमदार तरिकाले प्रस्तुत गरेको छ।राजु गाइडको कथा, राजिव गोस्वामिको कथा,मुकुलको वियोगान्त कहानी,रोहित र चारुको कहानी अहो यि दुनियाँका अजब प्रेम कहानी हुन।यि प्रेम कहानी कुनै राजाको भएको भए उनिहरुले संसार पिट्थे । म सबै भन्दा बढि चै चारु र रोहितको प्रेम कहाँनिमा डुवेको हुँ।यो कहानी पढिसकेपछि अनिकति फ्ल्यासब्याकमा पनि पुगे।धेरथोर "एसिमिलेसन" पनि भयो।एक कहानी थियो जसलाइ म आफ्नो भन्न रुचाउछु।प्रेम कहाँबाट उत्पन्न हुन्छ त्यस्को के छ नाप्ने उपाय।अडकल काट्ने बहाना त धरै छन तर मलाइ लाग्छ प्रेममा कुनै तर्क खोजिन्न,प्रेम कुनै कारण हुन्छ।यो गणित हैन जहाँ एक प्लस एक २ हुदैन एक नै हुन्छ।तर हामि सधै दुइ खोज्दछौ र त प्रेम हिन जिन्दगि जिउन बाध्य हुन्छौ।
कथा संरचना खुकुलो तरिकाले एक आपसमा जोडिएका छन।एक कथा अर्को कथाबाट छुट्टिएको छ। मुल कथा नै अन्य कथाको छाँयामा परेको छ जस्तो लाग्छ यो उपन्यासमा । म ठोकुवा गर्न सक्छु नयन र पध्मिनिको कथा भन्दा यो कथा तिनै असफल प्रेम कहानीबाट सुसज्जित छ।

बुद्ध कहाँ जन्मिएका हुनःएक अस्वभाभिक सवाल हो

बुद्ध कहाँ जन्मिएका हुनःएक अस्वभाभिक सवाल हो

• नवयुग नेपाल

बुद्धको जन्मबारे नेपाली र भारतीयले जुन चासो ब्यक्त गरेका छन त्यो अस्वभाविक,अनावश्यक छ र यो कमजोर मानसिकताको उपज हो।न त गौतम बुद्धका पदचाप,उनको उपदेशको यहाँ कसैलाइ चिन्ता छ,न कसैलाइ कसरि शान्ति भात्रित्व कायम गर्ने सोच कसैमा छ।
गौतम बुद्धका ४ आयाम मध्धे ३ आयाम भारतमै वितेको छ त्यस कारण गौतम बुद्ध प्रति भारतले गौरव गर्नुलाइ नेपालीले टाउको दुखाउनु जरुरि छैन। जन्म नेपालमा भएको विश्वले मानेको छ, स्वेम भारतले पनि मानेको छ।कुनै भारतीय च्यानलले गौतम बुद्ध भारतमा जन्मियो भनेर भन्दैमा गौतम बुद्धको जन्म स्थान परिवर्तन हुने हैन।उनको जन्म यहाँ भयो एक शाक्य परिवारका छोराका रुपमा। बुद्ध हुनु भनेको एक अवस्था हो जो उनले भारतमा गएर प्राप्त गरे उतै ज्ञान छरे उतै मरे। यस कारण गौतम बुद्ध प्रति भारतले अपनत्व ठान्नु अस्वभाविक हैन।अस्वभाविक तव बन्छ जब यसलाइ अनवश्यक उछालमा ल्याइन्छ।

उनको जन्मबारे चासो लिनु भन्दा त्रिपिटक पढौ,उनका उपदेश पढौ,उनका मार्ग दर्शन पढौ हाम्रो जिवनको अमुल्य खुराक बन्छन।गौतम बुद्ध वाज वर्न इन नेपाल लेखेर भनेर बुद्धकै गरिमा घट्नु बाहेकको उपलब्धी मेरो नजरमा छैन।उनी नेपालका मात्र किन विश्वका हुन।बौद्धका मात्र किन सारा मानव जातिका हुन।

नेपाल विरुद्ध भारत विपक्षि रणनिति नबुझि आफ्नो रणनिति बनाउनु नेपालको कमजोरि

• नवयुग नेपाल

विश्वकप छनौटको आजको भारत विरुद्धको दोस्रो लेगको खेलमा नेपालले विशेष रण निति बनाउनु पर्ने हुन्छ।त्यसका लागि भारतको सम्भावित रणनितिबारे जानाकार रहि सोहि अनुसार खेल पस्किनु पर्छ।मेरो ठम्याइमा आज भारतले रक्षात्मक र काउन्टर एट्याकको रणनिति अपनाउछ किनकि उसलाइ १ गोलको हार वा बरावरि वा १ गोको जित छनौट चरणमा सफल गराउन पर्याप्त रहन्छ।तर भारत किमार्थ हारलाइ पनि चित्त बुझाउने रणनितिले मैदानमा उत्रिने छैन।उसको सम्भावित रणनिति 4-5-1 को रणनिति हुन सक्छ किनकि मैदान आफ्नो भाग उसको राम्रो पकडमा रहन्छ भने मिड्फिल्डर एट्याक र पछाडि दुवै ठाँउमा भुमिका खेल्न सक्ने गरि उत्रिने छन।यो त खेलको १० मिनेट खेले पछि कोचले र सागरले बुझिसक्नु आवाश्क छ।

तर नेपालले उइ सदाझै 4-4-2 को रणनितिले अलिक गाह्रै पर्ला।नेपालले आज 4-3-3 को रणनितिले खेल्दा अझै राम्रो हुने देख्छु।स्ट्राइकिङमा विमल,अनिल र साउखललाइ खेलाउनु पर्छ।साउखल र जुमानुलाइ अल्टरनेटिभका रुपमा राखिनु पर्छ।अथवा भारत 4-4-2 को रणनितिमा खेलेमा नेपालले 4-5-1 को रणनितिमा खेलेमा अझै भारतको रक्षा पंत्तिलाइ व्यस्त राख्ननु का साथै आफ्नो रक्षा पनि गर्न सक्छ। 4-4-2 कै रणनितिमा खेल्दा चै खेलाडि छनौट के कसरि हुन्छ भन्ने कुरा महत्वपुर्ण हुन्छ।नेपालले कम्तिमा 3जना स्टाइकर उतार्नु त पर्छ नै।यसले मिडफिल्डमा एक कटौती गर्नु पर‍्ने आवाश्यकता रहन्छ। जसलाइ सेन्टर डिफेन्डरले पुरा गर्ने गरि खेलको छनौट गरिनु पर्छ।

नेपालले सधै राम्रो खेल्ने तर गोल गर्न नसक्नुको कारण स्ट्राइकरहरु विपक्षि रक्षा पंतिका खेलाडिहरुले कसरि बलसँग डिल गरिरहेका छन त्यो नबुझ्नु पनि एक हो।विपक्षि रक्षा पंत्तिमा एक अर्कामा पास गरेर बललाइ मिडफिल्डरमा दिएको देखिन्छ भने यता नेपाली टिमको मिडफिल्ड पनि सकभर पास ब्रेक गरेर बल सकेसम्म होल्ड गर्ने प्रयासमा रहनु पर्छ यदि विपक्षि डिफेन्डरले लामो पासबाट स्ट्राइकरमा दिने कोशिस गरिरहेको छ भने काउन्टर एट्याकको खतरालाइ ध्यानमा राखि कम्तिमा २ मिडफिल्ड र २ डिफेन्डरलाइ चनाखो बनाएर राखिनु पर्छ। बल सके सम्म होल्ड गर्ने प्रयासमा मिडफिल्‍ड र फर्वाडले ध्यान दिनु पर्छ यसको परिणाममा बढि कर्नर प्राप्त गर्न सकिन्छ।एयर बलमा नेपाली स्टाइकर अतिक टाढाबाट उफ्रेर हेडिङ गर्ने रणनिति लिएमा राम्रो हुन्छ किनकि होचो कदका खेलाडिको नेपाली टिममा बाहुल्यता छ।

जति जे रण निति अपनाए नि खेलमा गोल आवाश्क छ जनु नेपाली टिम विगतका ६ खेल देखि गोल विहिन अवस्थामा छन।यसको अन्त्य होस।नेपाली दर्शकले न्याय पाउन।धरै धरै सुभकामना।

नेपली युद्ध साहित्यमा दुइ कृतिःतुइन र खलंगमा हमला

द्धितीय विश्वयुद्ध पछि विश्व साहित्य पनि यसबाट धरै नै प्रभावित भयो।हजारौ पुस्तक छापिए।यसबाट उत्पन्न परिस्थितिको अनि यसबाट पिडित पिडकको सबका बारे पुस्तक लेखियो।२०५२ साल देखि नेपालमा जनयुद्ध सुरु भयो।यसको अहिले सम्म सुरक्षित अवतरण भएको छैन।यसले नेपाली राजनितिमा राम्रा नराम्रा धरै परिणामहरु ल्याएको छ।यसको उपयुक्तता/सार्थकता एक बहसको विषय पनि छ। २०६३ साल पछि जव युद्धरत तत्कालिन एनेकपा माओवादि शान्ति तर्फ उन्मुख भयो तब नेपाली साहित्यमा नेपालको जनयुद्ध र त्यसले जनतामा केकसरि प्रभाव पार्यो भन्ने मै केन्द्रित भयो।

सुरेश प्रान्जलीको तुइन र मदन पुरेस्कार प्राप्त राधा पौड्यालको खलंगामा हमला नेपाली युद्ध साहित्यमा लिनै पर्ने नाम हुन।यि दुवै कृति कुनै राजनिति अभिप्रेरित छैनन।यि पुस्तक त्यस भयानक युद्धका प्रतिविम्ब हुन।एक सरकारि अधिकृतको दृष्टिबाट जनयुद्धको डायरि राधा पौड्यालले ब्यक्त गरेकि छिन भने  एक जुम्ली ठिटोको जनुयुद्धको बयान प्राञ्जलीले गरेका छन।मलाइ छोएको विषय कहाँ भने दुवैले खलंगामा भएका माओवादि हमलाको अंश पढ्दा मलाइ दुइ फरक पुस्तक हैन कि एक अर्काको परिपुरक पुस्तक पढेको भान भयो।

मलाइ लाग्छ प्राञ्जलीको तुइन र राधाको खलंगामा हमला दुबैले दिने सन्देश एकै हो युद्धले धरै नेपालीका काँख रित्ता भए धरैका सिन्दुर पछिए धरै टुहुरा भए।कर्नालीका दुखको बयानका हिसाबले तुइन अझै फराकिलो छ। खलंगामा हमला एक अटोबायोग्राफि हो भने तुइन बास्तविकतामा आधारिक काल्पनिक कथा हो। यसर्थमा प्रान्जली अलिक फराकिलो हुन स्वभाभिक हो। जनयुद्धको सार्थकताका विषयमा बहस त आज पनि चलेकै छ।अझ यसको सुरक्षित अवतरण नभइ सकेको अवस्थामा यो एक चासोको पनि विषय पर्न जान्छ। तर दुवै लेखकहरु यसमा मौन देखिन्छन।यस्तो विषयमा लेख्दा सुन्तुलित भएर लेख्नुले उनीहरुको कला हो र यसलाइ उनीहरुको वैचारिक पक्ष र राजनितिक आस्थासँग जोडेर हेर्नु पाठककै मुर्खता हो।

राजन मुकारुङले त खुलेरै उक्त पुस्तक पहिचान विरोधी र १० बर्षे जनयुद्धलाइ मात्र आतंङ्कको रुपमा हेरिएको पुस्तक भनेर आलोचना नै गरे।मुकारुङ एक साम्प्रदायिक सोच भएका मानिस हुन र यो वेलामा उनको यो सोचाइ छरपस्ट देखिन‍्छ।राधा पौडेल एक सरकारि अधिकृत हुन र उनीको लेखनको पुष्‍ठभुमी र सरसंत सरकारि पक्षका अधिकारी सैनिकसँग भएको नाताले त्यो अर्थ नलगाइएकै वेस।उनी वास्तविक अनुभव जो हो त्यो लेख्न उनको परै स्वतन्त्रता छ र उनीले पुस्तकमा आफै एक पिडितको रुपमा पस्केकि छिन भने उनी युद्धलाइ सार्थक भन्न कर छैन नत उनले निर्रथक नै भनेकि छिन।

पढि लेखि एक असल मान्छे भई कर्नालीको एक ठिटोको सपनामा आएका आयामलाइ प्राञ्जलीले एक पुस्तको रुप दिएका छन।उसलाइ युद्धबाट कर्नालीको दुख जादैन भन्ने थाहा हुदाहुदै पनि बलजफ्ती युद्धको एक अं‌श बन्न पुग्छ। युद्धमा लागे सँगसगै उसका सपनाहरु तुहिन थाल्छ।उसका सपना पुरा हुने क्रममा फेरि उ यता सेनाको पक्राउमा परेपछि आतङ्ककारिको रुपमा सुचिकृत हुन्छ। युद्धका यि असुन्दर टाटाहरुलाइ सुन्दर ढंगले प्रस्तुत गरेका छन।
द्धितीय विश्वयुद्ध पछि विश्व साहित्य पनि यसबाट धरै नै प्रभावित भयो।हजारौ पुस्तक छापिए।यसबाट उत्पन्न परिस्थितिको अनि यसबाट पिडित पिडकको सबका बारे पुस्तक लेखियो।२०५२ साल देखि नेपालमा जनयुद्ध सुरु भयो।यसको अहिले सम्म सुरक्षित अवतरण भएको छैन।यसले नेपाली राजनितिमा राम्रा नराम्रा धरै परिणामहरु ल्याएको छ।यसको उपयुक्तता/सार्थकता एक बहसको विषय पनि छ। २०६३ साल पछि जव युद्धरत तत्कालिन एनेकपा माओवादि शान्ति तर्फ उन्मुख भयो तब नेपाली साहित्यमा नेपालको जनयुद्ध र त्यसले जनतामा केकसरि प्रभाव पार्यो भन्ने मै केन्द्रित भयो।

सुरेश प्रान्जलीको तुइन र मदन पुरेस्कार प्राप्त राधा पौड्यालको खलंगामा हमला नेपाली युद्ध साहित्यमा लिनै पर्ने नाम हुन।यि दुवै कृति कुनै राजनिति अभिप्रेरित छैनन।यि पुस्तक त्यस भयानक युद्धका प्रतिविम्ब हुन।एक सरकारि अधिकृतको दृष्टिबाट जनयुद्धको डायरि राधा पौड्यालले ब्यक्त गरेकि छिन भने  एक जुम्ली ठिटोको जनुयुद्धको बयान प्राञ्जलीले गरेका छन।मलाइ छोएको विषय कहाँ भने दुवैले खलंगामा भएका माओवादि हमलाको अंश पढ्दा मलाइ दुइ फरक पुस्तक हैन कि एक अर्काको परिपुरक पुस्तक पढेको भान भयो।

मलाइ लाग्छ प्राञ्जलीको तुइन र राधाको खलंगामा हमला दुबैले दिने सन्देश एकै हो युद्धले धरै नेपालीका काँख रित्ता भए धरैका सिन्दुर पछिए धरै टुहुरा भए।कर्नालीका दुखको बयानका हिसाबले तुइन अझै फराकिलो छ। खलंगामा हमला एक अटोबायोग्राफि हो भने तुइन बास्तविकतामा आधारिक काल्पनिक कथा हो। यसर्थमा प्रान्जली अलिक फराकिलो हुन स्वभाभिक हो। जनयुद्धको सार्थकताका विषयमा बहस त आज पनि चलेकै छ।अझ यसको सुरक्षित अवतरण नभइ सकेको अवस्थामा यो एक चासोको पनि विषय पर्न जान्छ। तर दुवै लेखकहरु यसमा मौन देखिन्छन।यस्तो विषयमा लेख्दा सुन्तुलित भएर लेख्नुले उनीहरुको कला हो र यसलाइ उनीहरुको वैचारिक पक्ष र राजनितिक आस्थासँग जोडेर हेर्नु पाठककै मुर्खता हो।

राजन मुकारुङले त खुलेरै उक्त पुस्तक पहिचान विरोधी र १० बर्षे जनयुद्धलाइ मात्र आतंङ्कको रुपमा हेरिएको पुस्तक भनेर आलोचना नै गरे।मुकारुङ एक साम्प्रदायिक सोच भएका मानिस हुन र यो वेलामा उनको यो सोचाइ छरपस्ट देखिन‍्छ।राधा पौडेल एक सरकारि अधिकृत हुन र उनीको लेखनको पुष्‍ठभुमी र सरसंत सरकारि पक्षका अधिकारी सैनिकसँग भएको नाताले त्यो अर्थ नलगाइएकै वेस।उनी वास्तविक अनुभव जो हो त्यो लेख्न उनको परै स्वतन्त्रता छ र उनीले पुस्तकमा आफै एक पिडितको रुपमा पस्केकि छिन भने उनी युद्धलाइ सार्थक भन्न कर छैन नत उनले निर्रथक नै भनेकि छिन।

पढि लेखि एक असल मान्छे भई कर्नालीको एक ठिटोको सपनामा आएका आयामलाइ प्राञ्जलीले एक पुस्तको रुप दिएका छन।उसलाइ युद्धबाट कर्नालीको दुख जादैन भन्ने थाहा हुदाहुदै पनि बलजफ्ती युद्धको एक अं‌श बन्न पुग्छ। युद्धमा लागे सँगसगै उसका सपनाहरु तुहिन थाल्छ।उसका सपना पुरा हुने क्रममा फेरि उ यता सेनाको पक्राउमा परेपछि आतङ्ककारिको रुपमा सुचिकृत हुन्छ। युद्धका यि असुन्दर टाटाहरुलाइ सुन्दर ढंगले प्रस्तुत गरेका छन।
द्धितीय विश्वयुद्ध पछि विश्व साहित्य पनि यसबाट धरै नै प्रभावित भयो।हजारौ पुस्तक छापिए।यसबाट उत्पन्न परिस्थितिको अनि यसबाट पिडित पिडकको सबका बारे पुस्तक लेखियो।२०५२ साल देखि नेपालमा जनयुद्ध सुरु भयो।यसको अहिले सम्म सुरक्षित अवतरण भएको छैन।यसले नेपाली राजनितिमा राम्रा नराम्रा धरै परिणामहरु ल्याएको छ।यसको उपयुक्तता/सार्थकता एक बहसको विषय पनि छ। २०६३ साल पछि जव युद्धरत तत्कालिन एनेकपा माओवादि शान्ति तर्फ उन्मुख भयो तब नेपाली साहित्यमा नेपालको जनयुद्ध र त्यसले जनतामा केकसरि प्रभाव पार्यो भन्ने मै केन्द्रित भयो।

सुरेश प्रान्जलीको तुइन र मदन पुरेस्कार प्राप्त राधा पौड्यालको खलंगामा हमला नेपाली युद्ध साहित्यमा लिनै पर्ने नाम हुन।यि दुवै कृति कुनै राजनिति अभिप्रेरित छैनन।यि पुस्तक त्यस भयानक युद्धका प्रतिविम्ब हुन।एक सरकारि अधिकृतको दृष्टिबाट जनयुद्धको डायरि राधा पौड्यालले ब्यक्त गरेकि छिन भने  एक जुम्ली ठिटोको जनुयुद्धको बयान प्राञ्जलीले गरेका छन।मलाइ छोएको विषय कहाँ भने दुवैले खलंगामा भएका माओवादि हमलाको अंश पढ्दा मलाइ दुइ फरक पुस्तक हैन कि एक अर्काको परिपुरक पुस्तक पढेको भान भयो।

मलाइ लाग्छ प्राञ्जलीको तुइन र राधाको खलंगामा हमला दुबैले दिने सन्देश एकै हो युद्धले धरै नेपालीका काँख रित्ता भए धरैका सिन्दुर पछिए धरै टुहुरा भए।कर्नालीका दुखको बयानका हिसाबले तुइन अझै फराकिलो छ। खलंगामा हमला एक अटोबायोग्राफि हो भने तुइन बास्तविकतामा आधारिक काल्पनिक कथा हो। यसर्थमा प्रान्जली अलिक फराकिलो हुन स्वभाभिक हो। जनयुद्धको सार्थकताका विषयमा बहस त आज पनि चलेकै छ।अझ यसको सुरक्षित अवतरण नभइ सकेको अवस्थामा यो एक चासोको पनि विषय पर्न जान्छ। तर दुवै लेखकहरु यसमा मौन देखिन्छन।यस्तो विषयमा लेख्दा सुन्तुलित भएर लेख्नुले उनीहरुको कला हो र यसलाइ उनीहरुको वैचारिक पक्ष र राजनितिक आस्थासँग जोडेर हेर्नु पाठककै मुर्खता हो।

राजन मुकारुङले त खुलेरै उक्त पुस्तक पहिचान विरोधी र १० बर्षे जनयुद्धलाइ मात्र आतंङ्कको रुपमा हेरिएको पुस्तक भनेर आलोचना नै गरे।मुकारुङ एक साम्प्रदायिक सोच भएका मानिस हुन र यो वेलामा उनको यो सोचाइ छरपस्ट देखिन‍्छ।राधा पौडेल एक सरकारि अधिकृत हुन र उनीको लेखनको पुष्‍ठभुमी र सरसंत सरकारि पक्षका अधिकारी सैनिकसँग भएको नाताले त्यो अर्थ नलगाइएकै वेस।उनी वास्तविक अनुभव जो हो त्यो लेख्न उनको परै स्वतन्त्रता छ र उनीले पुस्तकमा आफै एक पिडितको रुपमा पस्केकि छिन भने उनी युद्धलाइ सार्थक भन्न कर छैन नत उनले निर्रथक नै भनेकि छिन।

पढि लेखि एक असल मान्छे भई कर्नालीको एक ठिटोको सपनामा आएका आयामलाइ प्राञ्जलीले एक पुस्तको रुप दिएका छन।उसलाइ युद्धबाट कर्नालीको दुख जादैन भन्ने थाहा हुदाहुदै पनि बलजफ्ती युद्धको एक अं‌श बन्न पुग्छ। युद्धमा लागे सँगसगै उसका सपनाहरु तुहिन थाल्छ।उसका सपना पुरा हुने क्रममा फेरि उ यता सेनाको पक्राउमा परेपछि आतङ्ककारिको रुपमा सुचिकृत हुन्छ। युद्धका यि असुन्दर टाटाहरुलाइ सुन्दर ढंगले प्रस्तुत गरेका छन।